Το λάδι καρύδας προτείνεται συχνά ως ένα εξαιρετικά θρεπτικό και υγιεινό έλαιο . Είναι φυσικό, εξωτικό και σχετικά δυσεύρετο, χαρακτηριστικά που το καθιστούν εξαιρετικά περιζήτητο και το κάνουν να φαντάζει θαυματουργό. Είναι όμως;
Τα λιπαρά είναι ένα αμφιλεγόμενο κομμάτι της διατροφής. Επικρατεί σύγχυση γύρω από το ποια είναι τα πιο καλά, και ποια θεωρούνται κακά, και πόσο κακό μπορεί να κάνουν τελικά.
Ο λόγος που η ποιότητα των λιπαρών είναι τόσο σημαντική σχετίζεται κυρίως με τους ρόλους τους στον ανθρώπινο οργανισμό. Το λίπος που θα καταναλώσουμε δεν θα αποθηκευτεί απλά σε εκείνα τα «ενοχλητικά» σημεία στο σώμα μας που θέλουμε να «ξεφορτωθούμε», όπως πολλοί νομίζουν. Η σπουδαιότητα του έγκειται στο ότι θα χρησιμοποιηθεί για να δομήσει τοιχώματα, μεμβράνες, ορμόνες, συστατικά εξαιρετικά σημαντικά για τον ανθρώπινο οργανισμό. Για να το πω απλά, όσο πιο καλό ποιοτικά είναι το λίπος που καταναλώνουμε τόσο πιο σωστά θα λειτουργούν οι δομές αυτές. Ωστόσο, από άποψη σωματικού βάρους, όλα τα λιπαρά αποδίδουν ίδια ποσά ενέργειας (9 θερμίδες ανά γραμμάρια λίπους).
Αν και φυτικό έλαιο, το 92% της περιεκτικότητας του ελαίου καρύδας είναι κορεσμένο λίπος. Το λίπος αυτό, που εντοπίζεται κυρίως σε ζωικά προϊόντα, είναι εκείνο που βάση διατροφικών οδηγιών πρέπει να περιορίζουμε στη διατροφή μας. Τι διαφορά έχει λοιπόν το βούτυρο από το λάδι καρύδας και που βασίζονται όλοι αυτοί οι ισχυρισμοί για τις εξαιρετικές διατροφικές του ικανότητες;
Οι ισχυρισμοί βασίζονται στο ότι το έλαιο αυτό περιέχει κάποια ποσότητα λιπαρών οξέων μέσης αλύσου (MCTs). Τα λιπαρά αυτά έχουν διαφορετική δομή και έτσι ακολουθούν διαφορετική μεταβολική πορεία. Ωστόσο, στις έρευνες όπου μελετούνται τα οφέλη τους, χορηγούνται έλαια με πολύ υψηλή, σχεδόν αποκλειστική, περιεκτικότητα σε αυτά. Αντιθέτως, το λάδι καρύδας έχει μικρή περιεκτικότητα σε MCTs (13-15%).
Ταυτόχρονα, υπάρχουν ισχυρισμοί σχετικά με την περιεκτικότητά του σε λαυρικό οξύ, το οποίο αυξάνει την HDL (την γνωστή ως «καλή» χοληστερόλη). Ταυτόχρονα όμως αυξάνεται και η LDL χοληστερόλη που είναι υπεύθυνη για την αθηρωμάτωση (στην πραγματικότητα τα κορεσμένα λίπη αυξάνουν πάντοτε και τις δυο). Επομένως, αν συγκρίνουμε το όφελος (αύξηση της HDL) έναντι της επίπτωσης (αύξηση της LDL), πρακτικά δεν υπάρχει κέρδος.
Η Αμερικανική Ένωση Καρδιολογίας τονίζει ότι ανεξαρτήτως πηγής τα κορεσμένα λιπαρά πρέπει να περιορίζονται . Δύο κουταλιές της σούπας λάδι καρύδας αποδίδουν 20 γραμμάρια κορεσμένων λιπαρών (ποσότητα δηλαδή που καλύπτει την ημερήσια συνιστώμενη κατανάλωση τους). Απλά και μόνο επειδή προέρχεται από φυτική πηγή, τα κορεσμένα που αποδίδει δεν το καθιστούν λιγότερο βλαβερό από εκείνα τα λίπη που προέρχονται από ζωικές πηγές. Για την ώρα τουλάχιστον, δεν υπάρχουν ισχυρά επιστημονικά δεδομένα που να υποστηρίζουν κάτι τέτοιο. Επίσης, τα διάφορα έλαια διαφέρουν ποιοτικά μεταξύ τους. Στις περιοχές από τις οποίες προέρχεται το λάδι αυτό (όπως οι Φιλιππίνες), χρησιμοποιούν το λάδι στην πιο αγνή του μορφή σε σύγκριση με τις δυτικές κοινωνίες όπου χρησιμοποιούνται εξευγενισμένες εκδοχές του σε διαφορετικές μαγειρικές παρασκευές. Για ακόμη μια φορά λοιπόν αποδεικνύεται ότι η κατανάλωση των εγχώριων προϊόντων είναι η βέλτιστη.
Σε κάθε περίπτωση, σημασία έχει με τι το συγκρίνουμε. Το λάδι καρύδας είναι διατροφικά κατώτερο του παρθένου ελαιόλαδου που παράγεται στη χώρα μας. Ας μην καταφεύγουμε λοιπόν σε εξωτικές εναλλακτικές την ίδια στιγμή που όλος ο κόσμος εξυμνεί τις επιστημονικά αποδεδειγμένες ωφέλιμες ιδιότητες του ελαιολάδου.
Boateng, L., Ansong, R., Owusu, W. B., & Steiner-Asiedu, M. (2016). Coconut oil and palm oil’s role in nutrition, health and national development: A review. Ghana medical journal, 50(3), 189–196.
Chinwong, S., Chinwong, D., & Mangklabruks, A. (2017). Daily Consumption of Virgin Coconut Oil Increases High-Density Lipoprotein Cholesterol Levels in Healthy Volunteers: A Randomized Crossover Trial. Evidence-based complementary and alternative medicine : eCAM, 2017, 7251562. https://doi.org/10.1155/2017/7251562
Eyres, L., Eyres, M. F., Chisholm, A., & Brown, R. C. (2016). Coconut oil consumption and cardiovascular risk factors in humans. Nutrition reviews, 74(4), 267–280. https://doi.org/10.1093/nutrit/nuw002
Khaw, K. T., Sharp, S. J., Finikarides, L., Afzal, I., Lentjes, M., Luben, R., & Forouhi, N. G. (2018). Randomised trial of coconut oil, olive oil or butter on blood lipids and other cardiovascular risk factors in healthy men and women. BMJ open, 8(3), e020167. https://doi.org/10.1136/bmjopen-2017-020167
Neelakantan, N., Seah, J. Y. H., & van Dam, R. M. (2020). The Effect of Coconut Oil Consumption on Cardiovascular Risk Factors: A Systematic Review and Meta-Analysis of Clinical Trials. Circulation.doi:10.1161/circulationaha.119.043052
Sankararaman, S., & Sferra, T. J. (2018). Are We Going Nuts on Coconut Oil? Current Nutrition Reports. doi:10.1007/s13668-018-0230-5
Teng, M., Zhao, Y. J., Khoo, A. L., Yeo, T. C., Yong, Q. W., & Lim, B. P. (2019). Impact of coconut oil consumption on cardiovascular health: a systematic review and meta-analysis. Nutrition Reviews.doi:10.1093/nutrit/nuz074
Wallace, T. C. (2018). Health Effects of Coconut Oil—A Narrative Review of Current Evidence. Journal of the American College of Nutrition, 1–11.doi:10.1080/07315724.2018.1497562