Η αλήθεια είναι ότι η σύσταση του σώματος αλλάζει αναπόφευκτα με την ηλικία. Συχνά, στις αρχές τη μεσήλικης ζωής, παρατηρείται αύξηση του σωματικού βάρος και στα δύο φύλα. Οι άνδρες φαίνεται πως αυξάνουν το σωματικό τους βάρος ως την ηλικία των 55, και στην συνέχεια, με την πάροδο των χρόνων αρχίζουν να χάνουν κιλά, κάτι που φαίνεται πως οφείλεται στην πτώση των επιπέδων τεστοστερόνης. Αντιθέτως, οι γυναίκες συνήθως αυξάνουν το βάρος τους έως την ηλικία των 65 ετών. Η μετέπειτα μείωση του βάρους αποδίδεται στην αντικατάσταση του μυϊκού ιστού από τον λιπώδη.
Βιολογικά, από την ηλικία των 25 ετών, θεωρούμε πως η ανάπτυξη έχει πλέον ολοκληρωθεί και αρχίζει η διαδικασία του γήρατος. Αυτό σημαίνει πως αλλάζει η ικανότητα αναγέννησης και ανανέωσης των κυττάρων του οργανισμού. Ως αποτέλεσμα, μειώνονται οι ενεργειακές ανάγκες. Η ανάγκη για μειωμένη ενεργειακή πρόσληψη, μείωση δηλαδή των θερμίδων που πρέπει να καταναλώνουμε ημερησίως, δεν γίνεται αντιληπτή από τους περισσότερους. Αυτό έχει ωσ αποτέλεσμα να προκύπτει μειωμένη ενεργειακή δαπάνη σε συνδυασμό με αυξημένη ή ίδια ενεργειακή πρόσληψη που όμως πλέον δημιουργεί περίσσεια. Ορμονικές αλλαγές συμβάλλουν επίσης στη μείωση των ενεργειακών απαιτήσεων.
Ταυτοχρόνως, η συντριπτική πλειοψηφία των ενηλίκων δεν καταφέρνει να ακολουθήσει τις συστάσεις που αφορούν τη σωματική άσκηση, οι οποίες περιλαμβάνουν τουλάχιστον 150 λεπτά μέτριας φυσικής δραστηριότητας την εβδομάδα. Η μειωμένη φυσική δραστηριότητα δεν σχετίζεται μόνο με ανεπιθύμητο σωματικό βάρος αλλά και με σημαντικές επιπτώσεις στον μυϊκό ιστό και την καρδιοαναπνευστική λειτουργία.
Υπάρχουν αλλαγές στο μεταβολισμό και την εναπόθεση του λίπους που είναι φυσιολογικές για την ηλικία. Πιο συγκεκριμένα, μειώνεται η αποτελεσματικότητα των μηχανισμών μεταβολισμού του λίπους και επομένως, η διατήρηση χαμηλών επιπέδων λίπους είναι εξαιρετικά σημαντική. Σε μία μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2019, αποδείχθηκε ότι και στα δύο φύλα με την αύξηση της ηλικία μειώνεται ο μεταβολισμός (κινητοποίηση και καύση) των λιπαρών. Έτσι, αν δεν μειωθεί η ενεργειακή πρόσληψη, θα αυξηθεί αναπόφευκτα το σωματικό βάρος. Επιπλέον, μετά τα τριάντα και όσο περνούν τα χρόνια η εναπόθεση λίπους στην κοιλιακή χώρα αυξάνεται ενώ μειώνεται το υποδόριο λίπος.
Άλλοι λόγοι, όπως η αύξηση του ελεύθερου χρόνου και η αλλαγή των καθημερινών συνηθειών ( πχ. λόγω συνταξιοδότησης) δημιουργούν συνήθως περισσότερες ευκαιρίες για τσιμπολόγημα. Τέλος, η έλλειψη ενδιαφερόντων, αυτοπεποίθησης, το άγχος και η κατάθλιψη μπορούν να μεταβάλλουν την όρεξη ή να αποτελέσουν αφορμή για να εγκαταλείψουμε τον εαυτό μας.
Η υιοθέτηση υγιεινών διατροφικών επιλογών είναι κάτι που θα πρέπει να ξεκινάει πολύ νωρίς καθώς αργότερα η όποια αλλαγή των συνηθειών (που έχουν εγκατασταθεί για χρόνια) είναι δυσκολότερη και απαιτεί περισσότερες προσαρμογές. Η σημασία του υγιούς γήρατος είναι εξαιρετικά σπουδαία για την πρόληψη ασθενειών. Ζούμε περισσότερο αλλά με περισσότερα φάρμακα. Στόχος είναι η βελτιστοποίηση της ποιότητας ζωής και η καλή διατροφή είναι επιστημονικά αποδεδειγμένος σύμμαχος.
Βασικές προτεραιότητες θα πρέπει να στοχεύουν στη:
- Διατήρηση χαμηλής περιφέρειας μέσης
- Μέτρηση της οστικής μάζας και διατήρησης αυτής στα επιθυμητά επίπεδα
- Διατήρηση της μυϊκής μάζας αλλά κυρίως δύναμης και λειτουργικότητας
- Προτεραιότητα στην ψυχική υγεία
Arner, P., Bernard, S., Appelsved, L., Fu, D., K.-Y., Andersson, P., Salehpour, M., Thorell, A., Rydén, M., Spalding, K. L. (2019) Adipose lipid turnover and long-term changes in body weight. Nature Medicine; 25 (9): 1385 DOI: 10.1038/s41591-019-0565-5
McPhee, J. S., French, D. P., Jackson, D., Nazroo, J., Pendleton, N., & Degens, H. (2016). Physical activity in older age: perspectives for healthy ageing and frailty. Biogerontology, 17(3), 567–580. doi:10.1007/s10522-016-9641-0
Shah, K., Villareal, D.T. (2017) Obesity. In: Fillit HM, Rockword K, Young J, eds. Brocklehurst’s Textbook of Geriatric Medicine. 8th ed. Philadelphia. 2017:chap 80.
Tieland, M., Trouwborst, I., & Clark, B. C. (2018). Skeletal muscle performance and ageing. Journal of cachexia, sarcopenia and muscle, 9(1), 3–19. doi:10.1002/jcsm.12238
Walston, J.D. Common clinical sequelae of aging. In: Goldman L, Schafer AI, eds. Goldman-Cecil Medicine. 25th ed. Philadelphia, PA: Elsevier Saunders; 2016:chap 25.